حیات چیست ؟
چشم انداز قرن 21
سمینار هفتگی پژوهشکده علوم زیستی ipm
به مناسبت هفتاد و دومین سال انتشار کتاب What is Life
کتاب حیات چیست ؟
نوشته اروین شرودینگر فیزیکدان
12-13 آبان 1395
زیست شناسی با هر گامی که به سوی پیشرفت برمی دارد، با پرسش هایی رو به رو می شود که با خود، چالش های اساسی به همراه می آورند:
- آیا حیات، روندی کاملا فیزیکی به شمار می رود؟ یا اینکه زیست شناسی قلمروی مستقلی برای خود دارد؟
- آیا تکامل، هدف یا مقصدی را دنبال می کند؟
- آیا اصلا چیزی به نام پیشرفت تکاملی وجود دارد؟
- آیا نظریه انتخاب طبیعی با خداباوری در تضاد است؟
- کدامیک از ویژگی ها و خصیصه های بشر، ذاتی و کدامیک اکتسابی است؟
- آیا خصیصه های اجتماعی انسان، محصول ژنتیک و وراثت است یا نتیجه آموزش و تربیت؟
- پدیده های زیستی تا چه میزان قابل پیش بینی هستند؟ آیا بر آنها یک مکانیسم جبری حکمفرماست، یا اینکه ذاتا استوکاستیک هستند؟
پاسخ به هرکدام از پرسش های فوق و پرسش های مشابهی از این دست، عرصه را برای ورود علوم دیگر از جمله فیزیک، شیمی، ریاضیات، آمار، فلسفه و ... به زیست شناسی می گشاید و طبق معمول، بحث های مختلفی در حوزه های گوناگون به وقوع می پیوندد. اما آیا موفقیت در نزدیک شدن به پاسخ سوالات فوق، تاکنون راضی کننده و مطابق انتظار بوده است؟
اگر به سال 1943 برگردیم و سخنرانی "اروین شرودینگر" از فیزیکدانان به نام در حوزه مکانیک کوانتوم را مرور کنیم، به اتفاقات هیجان انگیزی برمی خوریم. پیش بینی هایی که وی در مورد مساله حیات ارائه داد (احتمال وجود مولکولی که وظیفه ایجاد حیات و انتقال اطلاعات را بعهده دارد)، حتی پیش از آن بود که واتسون و کریک در 1953 ساختار مولکول DNA را کشف کنند. این مساله در ابتدا امیدواری های زیادی را میان فیزیکدانان برانگیخت که مساله حیات و موجودات زنده نیز با کشف قوانین فیزیکی مناسب، قابل توضیح و پیش بینی است. اما با گذشت 72 سال از ایراد سخنرانی “what is life” و گسترش روزافزون تکنیک های آزمایشگاهی و مطالعات مختلف در حوزه های زیست شناسی، اگرچه پیشرفت های بسیاری صورت پذیرفته، اما پیچیدگی های مساله نیز بیش از پیش آشکار گشته است و توافق کاملی در مورد پاسخ به سوالات فوق، بدست نیامده است. همچنین، بنظر می رسد مساله تکامل که در میان طیف وسیعی از زیست شناسان کاملا پذیرفته می باشد، از دیدگاه دانشمندان دیگر علوم، زیاد مورد بررسی و موشکافی قرار نمی گیرد.
در روزگاری که تحقیقات در دانشگاهها و مراکز پژوهشی با تمرکز بر چاپ مقالات انجام می پذیرد، گاهی نیاز است تا چالش های حاضر به بحث گذاشته شوند تا شاید در طراحی اهداف آتی تحقیقات، مورد استفاده قرار گیرند.
بدین منظور قصد داریم تا در اولین گردهمایی در حوزه فلسفه زیست شناسی، از صاحب نظران و اساتیدی که سالها در حوزه های مختلف فعالیت نموده اند، دعوت نماییم تا در مورد مساله حیات و چشم انداز آن در قرن حاضر، از دیدگاه تخصصی خود به صحبت بپردازند. امید است که سخنرانی های این دوره بتواند شروعی در جهت هر چه بیشتر نزدیک شدن محققان جامعه علمی کشورمان در علوم مختلف، به منظور بررسی مساله حیات باشد.
